Núi Dài Năm Giếng (ấp Phú Hòa, xã An Phú, huyện Tịnh Biên, tỉnh An Giang) nằm gần thị trấn Nhà Bàng. Theo Nhà văn Sơn Nam, tay thực dân Pháp Manset lập sở trồng cây ăn trái và cây kỹ nghệ ở đây, công nhân được ăn cơm tập thể trong những căn nhà có nhiều bàn nên địa phương có tên “Nhà Bàn”.
Còn có ý kiến cho rằng nơi đây có nhiều nhà sản xuất đệm bàng. Người ta cắt cây bàng đập dẹp dệt thành đệm phơi lúa, chằm nóp. Khi thành lập chợ, người ta đặt tên “Nhà Bàng”.
Còn có một câu chuyện truyền thuyết khác là khi xưa có một người cao lớn dị thường được người đời gọi là “Ông Cao Nhà Bàng”. Ông Cao tên thật là Lê Văn Thùy, sinh năm 1849 tại Trung Lương (Mỹ Tho, Tiền Giang), vợ con chết vì dịch bệnh nên ông buồn bã bỏ xứ đến đây.
Bị một trận mưa lớn, ông bị cảm rồi sinh ra cao lớn dị thường, cao 2,2m, ống tay ống chân dài lượt thượt, guốc của ông phải đẽo từ một mảnh gỗ dài bốn tấc bảy phân. Cao như vậy nên khi ra chợ Châu Đốc vào ban đêm, muốn hút thuốc, ông vói tay lên ngọn đèn đường lấy chiếc đèn xuống mồi thuốc... Ông chết năm 75 tuổi.
Núi Dài Năm Giếng có đến 5 cái giếng tiên. Núi Dài Năm Giếng có tên chữ là Ngũ Hồ Sơn, còn gọi là núi Dài Nhỏ, để phân biệt với núi Dài Lớn có tên chữ là Ngọa Long Sơn thuộc địa bàn các xã Lương Phi, Ba Chúc, Lê Trì của huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang.
Lên núi chỉ có con đường mòn dài khoảng 2 cây số, lúc có mũi tên đỏ trên hòn đá chỉ đường đi Năm Giếng, đi 45 phút là tới. Đường mòn lên núi dốc thoai thoải, có nhiều bóng cây. Đi được một quãng, nghe tiếng ồ ồ cứ tưởng tiếng suối reo. Đến gần mới biết đó là tiếng máy nổ người ta đang chạy để phun thuốc cho lá xoài.
< Nhà Bàng.Am cô Ba nằm giữa đoạn đường lên Năm Giếng. Cô Ba năm nay 77 tuổi, là dân huyện Bình Minh (tỉnh Vĩnh Long) tránh xa trần thế, dẫn con gái và rể lên đây vừa khai thác đất hoang vừa tu hành. Cậu trai Bùi Ngọc Hưng, cháu ngoại cô Ba kể hiện tại đang canh tác 1 mẫu xoài, đào, mít, dừa... cùng một số rau khác. Hưng sống trên lưng chừng núi nầy đã 22 năm, mẹ qua đời lúc anh vừa lên 8. Sau đó, cha bỏ đi xa, cưới vợ khác. Vậy là Hưng quanh quẩn bên bà ngoại, xuống núi học tới lớp 6 thì nghỉ. Cũng như bà ngoại, Hưng ăn chay trường. Ở trên này riết rồi quen. Được cái nhà có lắp điện mặt trời nên ban đêm không còn cảnh tối tăm với ngọn đèn dầu leo lét.
Bên cạnh nhà cô Ba có một điện thờ, gọi là Điện Ngọc Hoàng. Điện nầy bây giờ được nhiều thiện nam tín nữ đóng góp tiền bạc xây cất khá khang trang.
* Bản đồ toàn vùng Thất Sơn gồm bảy ngọn núi chính:1) Thiên Cẩm Sơn (núi Gấm, núi Cấm, núi ông Cấm)2) Anh Vũ Sơn (núi Két, núi ông Két)3) Ngũ Hồ Sơn (núi Dài 5 giếng)4) Liên Hoa Sơn (núi Tượng)5) Thủy Đài Sơn (núi Nước)6) Ngọa Long Sơn (núi Dài)7) Phụng Hoàng Sơn (núi Cô Tô, núi Xuân Tô, núi Tô, núi ông Tô):Núi Dài Năm Giếng có chu vi 8.751m, nhưng chỉ có hai căn nhà, còn lại là một vài chòi giữ rẫy. Căn nhà còn lại cách am cô Ba chừng 500m, cũng làm nghề trồng cây ăn trái và làm rẫy.
Núi chỉ có vài con suối trong mùa mưa, nhưng vì quá nhỏ nên chẳng thể cung cấp nước ngọt cho 2 gia đình định cư trên đây. Trong khi nhà cô Ba chứa nước mưa trong hồ xi măng lớn thì nhà kia có một giếng đất lấy nước từ lỗ mọi. Nước nầy không đủ tưới cây, người ta đào mấy hố lớn lót vải nhựa chứa nước mưa, để sử dụng trong suốt mùa nắng.
Con đường lên Năm Giếng khá bằng phẳng, đi khá thoải mái, nhưng thú vị.
< Nghĩa trang liệt sỹ Nhà Bàng.Khi cảm thấy hơi mệt, vói tay hái mấy trái bồ quân chín đỏ bên đường, ăn giải khát. Đi một đoạn, thấy một nhóm người đang lom khom cúi mình đào bới vật gì trên nền núi. Đó là nhóm người săn đá cảnh, mà họ gọi là “đá bông”. Họ khoe những viên đá hình dáng và những hoa văn đẹp cho chúng tôi xem và nói đây là nơi có rất nhiều loại đá nầy để họ vừa chơi vừa làm kinh tế. Được biết, núi Dài Năm Giếng có nguồn tài nguyên đá xây dựng thuộc nhóm sáng màu mịn hạt và đá ốp lát dùng để trang trí... Mỗi người trong nhóm săn đá bông, vừa cẩn trọng xới đất đá vừa chọn cho vào túi những viên đá “như ý” với nụ cười mãn nguyện.
Năm Giếng là một khoảng rộng không có cây cao bóng mát. Nơi đó có một ngôi miếu gạch gọi là Điện Bà nằm bên một tảng đá lớn khoảng 20 thước vuông, gọi là Vồ Đầu. Trên tảng đá nầy có năm lỗ hõm xuống mà người ta gọi là Năm Giếng nên gọi Giếng Vồ Bà. Hướng dẫn viên đoàn khách hành hương đến từ Tây Ninh cho biết năm giếng gồm ba giếng lẻ và một giếng đôi. Mỗi miệng giếng hình bầu dục không đều, rộng không quá hai thước vuông. Còn giếng sâu bao nhiêu chẳng ai biết.
Đặc biệt, dù mùa khô, giếng nào cũng đầy nước. Truyền thuyết rằng năm giếng này trong một thời kỳ nào đó trong tương lai sẽ có 5 đóa hoa sen nở cùng năm con thú quý canh giữ. Chính vì sự huyền bí nầy mà thiện nam tín nữ phương xa chịu khó lặn lội tới đây chiêm bái.
Núi Dài Năm Giếng cao 265m nhưng Năm Giếng nằm ở độ cao chừng 200m, triền phía đông. Từ triền nầy đi xuống phía núi Kéc, phía Tây, rất gần và rất dễ đi. Con đường xuống núi phía núi Kéc đã được mở rộng và tráng bê-tông được phân nửa, đi càng thoải mái hơn.
Những người địa phương nói rằng, con đường lên núi phía Tây mai đây sẽ mở rộng cho xe bốn bánh chạy tới Năm Giếng. Đó là lúc núi Dài Năm Giếng chuyển mình thành khu du lịch, hấp dẫn ngày càng nhiều du khách. Lúc đó, đến đây, khách sẽ ngồi xe một lèo tới Năm Giếng rồi thong dong thả bộ tìm hiểu cuộc sống của những người làm rẫy làm vườn trên núi. Rẫy trồng nhiều loại. Vườn cây gồm những đào lộn hột, xoài, mít, dừa, nhãn, mận, sầu riêng... Trong bóng mát với ngọn gió trời lồng lộng, khách vừa tận hưởng hương vị ngon ngọt lạ thường của trái cây trên núi vừa trầm cảm với thiên nhiên tốt lành.
Vòng lên núi Kéc, nhìn lại thấy núi Dài Năm Giếng, giống như một hòn non bộ khổng lồ, tuyệt đẹp. Tương lai tươi sáng của ngọn núi sẽ càng “huyền bí” hơn với hấp lực du lịch sinh thái.
Du lịch, GO! - Theo báo Cantho, ảnh sưu tầm
